Het Residentie Orkest eert Burgemeester Van Aartsen met Mahler en Berg


Berg: Sieben frühe Lieder
Mahler: Symfonie Nr. 4

Olena Tokar, sopraan
Vincent Rietveld, acteur
Aus Greidanus sr., regisseur

Masterstudenten van het 
Koninklijk Conservatorium Den Haag
Nicholas Collon, Residentie Orkest
Zuiderstrandtheater, Den Haag

Met prachtige en gedreven uitvoering van de Sieben frühe Lieder van Alban Berg, maar vooral een onberispelijke uitvoering van de Vierde Symfonie van Gustav Mahler eerde het Residentie Orkest vertrekkend burgemeester Jozias van Aartsen. Tegelijkertijd toonde het orkest aan dat Den Haag – mede vanwege de grote steun van Van Aartsen en de gemeente – wederom beschikt over een toporkest. 

Sommige dingen laten zich niet plannen, maar pakken onverwacht goed uit. Toen Jozias van Aartsen afgelopen oktober liet weten dat hij per 1 maart 2017 afscheid zou nemen als burgemeester van Den Haag was het nieuwe seizoen van het Residentie Orkest al gaande. Op 23 februari nam Van Aartsen afscheid tijdens een Buitengewone Vergadering van de Gemeenteraad gevolgd door een afscheidsfeest in de Fokker Terminal. Een dag later bood het Residentie Orkest een concert aan ter gelegenheid van zijn afscheid. Een concert dat weliswaar al gepland stond, maar uiteindelijk door zowel het programma als de hoge kwaliteit van de uitvoering een wel heel erg passend afscheidscadeau betekende voor de man die veel heeft betekend voor de internationale stad van vrede en recht in het algemeen en het Residentie Orkest in het bijzonder. Want Van Aartsen – in de overtuiging dat een grote stad als Den Haag zowel over een voetbalclub in de eredivisie als een toporkest dient te beschikken – heeft zich als geen ander ingezet voor het voortbestaan van het Residentie Orkest. Na een aantal moeizame jaren en met steun van de gemeente heeft het orkest de weg naar de top weer gevonden. Onder leiding van de jonge en nieuwe vaste dirigent Nicholas Collon liet het Residentie Orkest het gelijk van Van Aartsen volop klinken en bood daarmee het perfecte afscheidscadeau aan. 

De innemende en uitmuntende Olena Tokar
Zoals inmiddels van het Residentie Orkest verwacht mag worden, is een concert altijd net een tikkeltje anders dan een regulier concert. Ditmaal werd – onder regie van Aus Greidanus sr. – het publiek verwelkomd door acteur Vincent Rietveld die voor de gelegenheid in de huid gekropen was van componist Alban Berg (1885-1935). Berg wist – net als Mahler – de Romantiek te koppelen aan de atonaliteit en creëerde daarmee een volstrekt nieuw en eigen geluid. Helaas heeft hij zelf niet kunnen genieten van zijn voortrekkersrol aangezien hij als Joodse componist in het almaar antisemitischer Wenen in 1935 in ellende en door bloedvergiftiging overleed. Rietveld verplaatste zich echter in Berg als ambtenaar bij het Ministerie van Defensie van Oostenrijk-Hongarije ten tijde van de Eerste Wereldoorlog. Een positie die hij had te danken aan het feit dat zijn vrouw, naar wordt aangenomen, een dochter van Keizer Frans Jozef was. Op deze wijze werd duiding gegeven aan zijn Sieben frühe Lieder die hij ruim voor de oorlog schreef en er pas ruim na zou orkestreren. Prachtige Romantische teksten zweven via de sopraanstem door de atonale muziek van Berg met een hypnotisch resultaat. Zeker in de handen van het Residentie Orkest onder leiding van Nicholas Collon dat een perfecte begeleider bleek voor de uitmuntende Oekraïense sopraan Olena Tokar. Tokar die het gevoel van de liederen perfect wist over te brengen. Met een stem die als stabiel baken door de atonale wateren van Berg voer.

Een “rijk” orkest dat haar dirigent met verve volgt
Na de pauze liet Tokar weer van zich horen, maar dan in het slotdeel van de Vierde Symfonie van Gustav Mahler (1860-1911). Deze combinatie van Berg en Mahler is een zeer logische. Niet alleen omdat beide componisten exponenten zijn van het Weense fin-de-siècle, maar ook omdat de Rückert-Lieder van Mahler de inspiratie voor Berg vormden voor zijn liederenreeks. Niet voor niets wordt de gelauwerde cd-opname van Mahler’s Vierde Symfonie door het Koninklijk Concertgebouworkest onder Riccardo Chailly vergezeld door deze liederen. En ook hier wist Vincent Rietveld, wederom in de rol van Alban Berg, deze verbintenis nader te duiden en verliet hij uiteindelijk het toneel mijmerend over hoe mooi het zou zijn wanneer “zijn” liederen in een concert samen zouden klinken met de Vierde Symfonie van Mahler. Hoewel het Residentie Orkest – in het kader van afspraken met het Rotterdams Philharmonisch Orkest – eigenlijk niet meer de omvang heeft voor een werk als deze, was het podium van het Haagse Zuiderstrandtheater gevuld met een uitgebreid orkest. Want om dit soort werken te brengen, toont het Residentie Orkest de kracht van samenwerking door Masterstudenten van het Koninklijk Conservatorium in de rangen op te nemen, waardoor een zeer “rijk” geluid ontstond. Dirigent Nicholas Collon had een duidelijk beeld wat hij met de symfonie wilde: gedreven, lyrisch en transparant en heeft inmiddels een dermate band met het orkest gesmeed waardoor hij met verve gevolgd wordt. Hoewel deze symfonie de meest toegankelijke en lyrische is van Mahler’s symfonieën weet alleen een uitstekende uitvoering een publiek in vervoering te brengen. Want zodra de techniek niet in orde is of een tempo verkeerd wordt genomen, neemt de impact van het stuk dramatisch af. Maar daar was gisteren in het geheel geen sprake van. Het uur dat de symfonie duurt, vloog voorbij en kreeg een prachtige finale met Olena Tokar die het hemelse leven op uitmuntende wijze bezong in Das himmlische Leben. Na het wegsterven van de laatste noot bleef het lange tijd doodstil in het uitverkochte Zuiderstrandtheater. Niet voor niets want met dit concert heeft het Residentie Orkest aangetoond dat Den Haag wederom over een toporkest beschikt en daarmee haar burgemeester op de best mogelijke wijze eert.

Copyright foto: Julie Algra / Residentie Orkest

Onder leiding van vaste dirigent Nicholas Collon voert het Residentie Orkest op 24 en 26 februari 2017 werken van Alban Berg en Gustav Mahler uit. Ter gelegenheid van het afscheid van Jozias van Aartsen als burgemeester van Den Haag stond het concert van 24 februari in dat teken. Deze recensie is op basis van de uitvoering op 24 februari. Meer informatie en kaarten bestellen voor het concert op 26 februari hier. Deze recensie is gelijktijdig verschenen bij online nieuwsmagazine Jalta.

Reacties