Ballet 21 februari 2016: Mata Hari, een leven in dans


Het Nationale Ballet
Mata Hari

Anna Tsygankova, Mata Hari 
Casey Herd, Rudolph MacLeod
Jozef Varga, Generaal Kiepert
Arthur Shesterikov, Vadime de Masloff

Tarik O'Regan (componist), Ted Brandsen (choreografie)
Matthew Rowe, Het Balletorkest
Het Muziektheater, Amsterdam

Het mondaine leven vol intrige van de oerhollandse Margaretha Geertruida Zelle vormt de inspiratie voor een originele productie van het Nationale Ballet. Met Mata Hari komt de geschiedenis van de danseres en spionne succesvol tot leven. Of het Nationale Ballet hiermee een nieuwe klassieker in handen heeft, is afwachten, maar de opzet is meer dan geslaagd.

De vaderlandse geschiedenis leent zich niet bepaald voor spionagethrillers, maar met Mata Hari hebben we dan toch stiekem een onvervalste spionerende femme fatale die bijna een eeuw geleden werd gefusilleerd maar nog steeds tot de verbeelding spreekt. Misschien ook wel omdat nog altijd niet duidelijk is of deze polderspion nu daadwerkelijk een dubbelspion was voor Duitsland en daarmee Frankrijk verraadde. In 2017 wordt het dossier van haar proces openbaar en volgt wellicht het definitieve antwoord. In de tussentijd inspireert het leven van Margaretha Geertruida Zelle (1876-1917) het Nationale Ballet tot een avondvullend ballet in twee aktes. Met een choreografie van artistiek directeur Ted Brandsen en speciaal voor dit ballet gecomponeerde muziek door de Britse componist Tarik O'Regan (1978) wordt het leven van Mata Hari tot leven gewekt. En ondersteund door een passend en vooral flexibel decor- en lichtontwerp en prachtige kostuums slaagt het Nationale Ballet in haar opzet.

Een leven in fragmenten
In een kleine twee uur vlieg je door het leven van Mata Hari. Het Nationale Ballet kiest er daarbij voor om het gehele leven als een reeks fragmenten de revue te laten passeren: van haar jeugd in Leeuwarden en Den Haag tot aan haar executie door een vuurpeloton. Dit zorgt er enerzijds voor dat het tempo in het ballet blijft, maar anderzijds ook leidt tot een wat fragmentarisch karakter waardoor je soms zou willen dat men wat langer was blijven hangen in bijvoorbeeld de Indische jaren van Zelle. Want deze liefhebber van mannen wordt al snel geschaakt door de oudere KNIL-kapitein Rudolph MacLeod met wie ze naar Nederlands-Indië vertrekt. In de oost breekt de grootste tragedie van haar leven aan, maar worden ook de zaadjes geplant voor haar leven als Mata Hari. Want in Nederlands-Indië lijkt het in problemen geraakte huwelijk wat op te fleuren totdat hun zoon sterft en het einde van het huwelijk wordt ingeluid. Margaretha Zelle heeft zich daar echter ook laten inspireren door de Indische danscultuur dat de basis vormt voor haar herrijzenis als Mata Hari. Een moment dat in het ballet prachtig tot leven komt en zo de omvorming van Margaretha naar Mata Hari ('Oog van de dageraad'). In Parijs probeert ze vervolgens aan de slag te komen als danser en door haar sensuele dans ligt de wereld aan haar voeten wat door het Nationale Ballet geweldig tot uiting wordt gebracht in een Parijse slotscène voor de pauze die doet denken aan de alombekende videoclip van Madonna's Material Girl

Minimalisme
In de tweede akte zien we Mata Hari op het toppunt van haar roem wanneer ze de wereld rondtoert en haar succes alleen maar toeneemt. Dit is echter niet voor lange duur wanneer haar Duitse geliefde  - met het oog op het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog - haar uit Duitsland laat ontsnappen, maar haar ook in het bezit brengt van geheime documenten. In Parijs ontmoet ze dan haar laatste (Russische) liefde waarna ze wordt opgepakt door de Franse autoriteiten als de haar gewonde liefde bezoekt. Voor de solisten van het Nationale Ballet natuurlijk een droomrol, maar tegelijkertijd ook lastig aangezien de tegenstrijdigheid van Mata Hari soms moeilijk te rijmen valt met het statige voorkomen van Anna Tsgyankova die - zoals altijd - een sierlijke performance weet neer te zetten en daardoor immer imponeert. Het Nationale Ballet mag sowieso van geluk spreken met haar solisten, want ook Maia Makhateli en Igone de Jongh dansen de sterren van de hemel. De Mata Hari van Anna Tsgyankova wordt ondersteund door de muziek van de jonge Britse componist Tarik O'Regan wiens muziek voor dit ballet in het minimalistische kamp van John Adams en Philip Glass kan worden geplaatst. Het is perfecte begeleidingsmuziek, maar lijkt minder geschikt om op zichzelf te kunnen staan. Een hoofdrol is weggelegd voor het Mata Hari-leitmotif (te horen in de trailer voor dit ballet) dat te pas en te onpas te horen is. Het knappe aan deze productie is dat vanuit het niets een ballet is gecreëerd dat - mede gezien de lovende reacties van critici en publiek - meteen staat. Het blijft daarbij overigens lastig om het verhaal van Mata Hari puur via dans over te brengen al is de slotscène waar Mata Hari wordt verhoord over haar spionagepraktijken prachtig ingevuld als alle personages (inclusief de jonge Mata Hari) langs haar heen trekken en ze zo haar leven herbeleeft. De kogel is echter onverbiddelijk en zo komt een einde aan het leven van de enige echte spion die Nederland rijk is en aan een meer dan geslaagde productie van het Nationale Ballet. 

Oordeel FerdiBlog: ****


Van 6 t/m 26 februari 2016 wordt 'Mata Hari' door het Nationale Ballet uitgevoerd. Meer info hier. Deze recensie is op basis van de uitvoering op 21 februari. 

Reacties