In Wereldschaduw van Nir Baram vloeien drie verhaallijnen langzaam in elkaar over om gezamenlijk een aanklacht tegen de schaduwachtige machinaties van het grootkapitaal te vormen. Hoewel Baram met twee van de verhaallijnen de interesse wekt, komt het geheel niet genoeg bij elkaar om een volledig succesvol te zijn. De (over)ambitie van Baram stelt het succes in de schaduw.
De macht van het grootkapitaal, de opstand van de wereldburger en de levenswandel van een bijzonder individu zijn stuk voor stuk thema’s waar een roman aan gewijd kan worden. Voor de Israëlische schrijver Nir Baram (1976) vormen deze drie thema’s gezamenlijk de aanleiding voor zijn recent in het Nederlands vertaalde roman Wereldschaduw. In Wereldschaduw schetst Baram een ontluisterend beeld van de huidige maatschappij waar de macht van het geld de idealen van de underdog hard met elkaar in botsing komen. Gelijk iedere goede romanschrijver begint Baram echter klein met het leven van de Israëliër Gavriël Mantsoer wiens wonderlijke vader een wel heel bijzondere manier erop nahoudt om zijn geld te verdienen: biograaf van de stervende. Deze Albèrt struint de stervenden af die aan hem hun levensverhaal toevertrouwen. Hij is hier dermate succesvol dat één van zijn klanten die het sterfbed overleeft hem en zijn zoon uit dank enkele weken laat overkomen naar New York. Deze Jonathan Buckman is een schatrijke zakenman waardoor vader en zoon Matsoer in aanraking komen met de wereld van het grootkapitaal. Gavriël raakt bevriend met Michael Buckman die als erfgenaam van zijn vader het werk zaal doorzetten en Gavriël vraagt om in Israël het Joods Fonds voor de Democratie te verstieren. Hiermee wordt Gavriël onderdeel van een wereld van rijkdom en macht waar hij als een soort Alice in Wonderland vertoeft. Al snel zal hij die vreemde wereld zich eigen maken waardoor zijn invloed binnen en buiten Israël toeneemt.
Het cynisme van consultancy
Hoewel deze levenswandel al genoeg is voor een roman, biedt Baram de lezer nog eens twee verhaallijnen. Eén van die verhaallijnen wordt slechts verteld aan de hand van mailberichten over en weer van de oprichters en (ex-)medewerkers van het Amerikaanse consultancybureau MSV alsmede enkele nieuwsberichten. Hier geeft Baram een zeer cynische blik op deze wereld weer waar dit fictieve bureau proclameert zich alleen in te zetten voor mensen en instellingen ter ondersteuning van de democratie maar in werkelijkheid een schaduwachtige praktijk op na wordt gehouden waar de almighty Dollar dominant is. Alsof deze (overigens zeer vermakelijk geschreven) verhaallijn niet genoeg is, trakteert Baram de lezer ook nog eens op een derde verhaallijn dat lange tijd compleet los staat van de andere verhaallijnen. In deze minst intrigerende verhaallijn worden een stel antiglobalisten ten tonele gevoerd die oproepen tot een wereldwijde staking op 11/11 waar ze 1,1 miljard deelnemers voor willen motiveren. Gaandeweg het boek komen deze drie verhaallijnen steeds meer bij elkaar waarbij die laatste verhaallijn gevoelsmatig het minst overtuigt en ook het minst past bij de andere verhaallijnen. Zelfs zo dat de samenvoeging van deze drie verhaallijnen minder is dan de som der delen.
Een tandje minder
Bij het lezen van deze ambitieuze poging van Baram om tot een meeslepende en wereldomvattende roman te komen, kan de indruk niet altijd ontnomen worden dat het allemaal wel een tandje minder had gekund. Er zit genoeg in de diverse verhaallijnen om tot een succesvolle roman te komen en met name de delen over Mantsoer en MSV fascineren behoorlijk. Desalniettemin komen de drie verhaallijnen niet afdoende bij elkaar om een complexe gezamenlijke wereld te creëren die de fascinatie om verder te lezen versterkt. Daarvoor is de kern van ieder verhaal niet complex genoeg. Zeker tegen het einde van het boek kan de lezer het gevoel bekruipen dat het wel mooi geweest is. En op dat moment lijkt de ambitie het van de realiteit gewonnen en blijft de lezer achter met een aantal interessante en fascinerende uitgangspunten die gezamenlijk niet afdoende zijn om een roman van wereldklasse af te leveren. Maar hou Nir Baram zeker in de gaten, want de belofte is er zeker. Nu de (geslaagde) uitvoering nog.
Oordeel FerdiBlog: ***
‘Wereldschaduw’ van Nir Baram – in de vertaling door Sylvie Hoyinck – is in september door De Bezige Bij uitgeven. De oorspronkelijke versie is in 2013 in Israël voor het eerst uitgegeven. Deze recensie is eerder verschenen bij online nieuwsmagazine Jalta.
Reacties
Een reactie posten