'Sweeth Tooth' van Ian McEwan


De laatste tijd heb ik in een hoog tempo diverse boeken van Ian McEwan gelezen: 'Innocent', 'Solar' en 'Amsterdam'. Op de constatering na dat alle boeken van Ian McEwan tot leven komen in een prachtig en verleidelijk proza lijkt McEwan geen vast receptuur te hebben voor zijn boeken. McEwan start bij elk boek weer opnieuw wat kan variëren van een spannende spionagedrama (Innocent) tot een literaire komedie (Solar). En met zijn nieuwste boek 'Sweet Tooth' (net uit, in het Nederlands vertaald als 'Suikertand') is het niet anders. 

Het boek lijkt overigens in beginsel een spionageroman. De eerste regel lijkt dat meteen de bevestigen: 'My name is Serena Frome (rhymes with plume) and almost forty years ago I was sent on a secret mission for the British security service'. Toch wordt de lezer hier meteen op het verkeerde been gezet. Want deze biografie van Serena Frome, die door ik-verteller de lezer in een wat voyeuristisch perspectief plaatst, kantelt aan het einde van het boek volledig naar een liefdesroman met een volstrekt onverwachte 'twist'. En in die constatering ligt ook besloten of je het boek al dan niet goed vindt. 

Tijdens het lezen had ik lange tijd het idee dat dit boek me zou gaan teleurstellen. En dat is, na zoveel boeken van McEwan in korte tijd, ook niet zo vreemd. Het boek lijkt in beginsel wat voort te kabbelen terwijl het tegelijkertijd intrigeert. In grote stappen banjert Serena door haar leven. Een leven dat niet lijkt af te wijken van de gemiddelde zoon of dochter in de hogere Britse middenklasse. Als dochter van een Anglicaanse bisschop groeit Serena, samen met een zus, op in een normaal gezin. Het enige abnormale aan Serena is haar fascinatie voor lezen en de snelheid waarmee ze grote hoeveelheden boeken, van uiteenlopende soort, verslindt. Dit leidt uiteindelijk niet tot een studie Engels in Cambridge, maar een studie Wiskunde, iets waar Serena enorme aanleg voor blijkt te hebben. Daarbij speelt het verhaal in de jaren zeventig waar de positie van vrouwen, en daardoor de te maken keuzes, een andere was. In haar universitaire wereld leert ze de oudere professor Tony Canning kennen en ze worden geliefden. In een verder verleden heeft hij voor de Britse geheime dienst gewerkt, MI5 (MI6 is de buitenlandse inlichtingendienst), en hij regelt dat Serena op gesprek kan komen om bij MI5 te gaan werken. Niet veel later maakt hij, op brute wijze, een einde aan de relatie. Serena komt desondanks terecht bij MI5 en niet veel later, bij het overlijden van Canning, zal blijken dat er bij Canning sprake was van 'more than meets the eye'. 

De derde zin van het boek verraadt waar de bulk van het boek overgaat, de periode bij MI5: 'Within eighteen months of joining I was sacked, having disgraced myself and ruined my lover, though he certainly had a hand in his own undoing.' Bij MI5 wordt Serena op het project 'Sweeth Tooth' gezet. Een project dat tot doel heeft om 'goede' (lees: niet-linkse c.q. kritisch op communisme zijnde) schrijvers en andere literaire contribuanten aan de maatschappij te ondersteunen in hun werk. Serena moet zich ontfermen over T.H. Haley met wie ze al spoedig een liefdesrelatie krijgt. Zoals de net geciteerde zin al aangeeft, loopt dat niet goed af. De details laat ik hier, het lezen moet immers een plezier blijven, achterwege. 

Opvallende voor mij bij het lezen van dit boek was dat ik hoge verwachtingen heb door mijn McEwan-'fetish' van de afgelopen maanden, maar telkens knaagde bij het lezen het gevoel of ik het nu eigenlijk wel een goed boek vond. Daarbij dacht ik terug aan 'Amsterdam' dat ik tijdens het lezen erg goed vond, maar het 'over the top' einde die kwalificatie flink deed verwateren. Nu moet je tijdens het lezen van een boek nooit recensies ervan lezen, maar ik kon het niet laten. De boekrecensies van 'The Economist' zijn voor mij bijkans heilig en daar was zeer zeker geen sprake van een juichende beoordeling. Zo anders was het bij de Volkskrant die juist wel vol lof schreef. Zonder al te veel te willen verklappen, zette de (volstrekt onverwachte, maar wel geloofwaardige) 'twist' het hele voorgaande boek volstrekt op stelten. Een spionageroman die gaandeweg verwerd tot een liefdesroman blijk uiteindelijk ook een roman over literatuur te zijn. Na het lezen van de laatste pagina's heb ik met veel bewondering voor het vernuft van McEwan het boek in een nieuw perspectief tot mij genomen. Een boek dat daardoor hoog in mijn achting staat en daarom van harte wordt aanbevolen. Begin aan dit boek en houdt de recensie van 'The Observer' in ogenschouw: 'It may seem preposterous at first, but stick with this playful Russian doll of a novel and the rewards are immense.'

Reacties