Hoewel Leon de Winter nu niet bepaald onbekend is, is 'VSV' het eerste boek dat ik van hem lees. Ik ken De Winter vooral als polemist en publicist. Recent kocht ik zijn voorlaatste boek 'Het Recht op Terugkeer', maar die staat nog ongelezen in de boekenkast. Mijn interesse in zijn nieuwste boek, waarvan de uitgebreide titel 'VSV of Daden van Onbaatzuchtigheid' is, werd al gewekt voordat het boek überhaupt in de winkels lag. Bij 'Eva Jinek op Zondag' op de bank lichtte De Winter al een tipje van de sluier op en gaf aan dat het boek geboren was uit zijn (polemische) relatie met Theo van Gogh. Het moge bekend verondersteld zijn dat beide heren geen vrienden van elkaar waren. Kern van het meningsverschil lag besloten in het feit dat Van Gogh stelde dat De Winter zijn Joods-zijn uitventte terwijl De Winter van mening was dat Van Gogh antisemitische was dan wel antisemitische uitspraken bezigde. De Winter gaf tijdens deze banksessie hier ook een treffend voorbeeld van dat ook in het boek terug te lezen valt: in het VARA-programma 'Het Zwarte Schaap' waar Theo van Gogh te gast was (andere uitzendingen waren bijvoorbeeld gewijd aan Jet Nijpels, Anton Geesink en Hans Janmaat) stelde deze (moedwillig?) onterecht dat Leon de Winter, die niet aanwezig was noch het programma had gezien, een verzamelaar was van stukken prikkeldraad van concentratiekampen. Met dit in het achterhoofd kan ik me de gespannen relatie tussen Van Gogh en De Winter goed voorstellen.
Bovenstaande moet er overigens niet toe leiden dat 'VSV' een biografische roman is. Het is de weergave van een parallel universum waarbij voor ons allen bekende personen een hoofdrol spelen: Leon de Winter, Theo van Gogh, Mohammed Bouyeri, Bram Moskowicz, Job Cohen, Piet Hein Donner & Geert Wilders. Vele anderen worden genoemd zoals Mark Rutte en Eva Jinke (die Bram verlaat om Paul Witteman te vervangen bij Pauw & Witteman) , maar hebben geen actieve rol in het boek. Naast de bekende echt bestaande personages wordt het grootste deel van het boek bevolkt door fictieve personages: de Nederlandse topcrimineel Max Kohn, zijn ex-geliefde Sonja, haar zoon Nathan en Kohn's 'enforcer' Kicham Ouaziz en dienst zoons 'Sallie' Ouaziz.
Het boek start met Theo van Gogh die na diens moord vast zit in een voorportaal voor een soort hemel. Daar zit hij inmiddels al jaren, als hoofd zonder lichaam (een verwijzing naar het feit dat Mohammed Boujeri zijn keel doorsneed), wachtend op het volgende station, maar nooit los komend van zijn aardse bestaan. In dit voorportaal, ware het de UWV, wordt je begeleid. In dit geval door Jimmy Davis een zwarte Amerikaanse priester die het tijdens zijn leven het weinig nauw nam met de regels van het celibaat en zich 'involveerde' met de eerder genoemde Sonja tegenwoordig de vriendin van Leon de Winter (althans de Leon de Winter van het boek). Indien Van Gogh de rest van zijn lichaam terug wil en verder wil komen dan de kazerne die het voorportaal voor hem is, moet hij beschermengel worden. Uiteindelijk voegt de dwarse Van Gogh zich en wordt hij beschermengel van Max Kohn. Kohn heeft Nederland onder dubieuze omstandigheden jaren geleden verlaten voor een verblijf in de V.S. en heeft recent een harttransplantatie moeten ondergaan omdat zijn hart niet meer functioneerde. Het hart overigens van Jimmy Davis die aan een slopende ziekte ten onder ging en zijn lichaam ten bate van de maatschappij had gesteld. Dit grote offer leidt Kohn ertoe om de niet-bemiddelde familie van Davis te onderhouden. Via hen ontdekt hij dat Davis een relatie heeft gehad met Sonja wat hem ertoe brengt naar Nederland terug te keren.
Het Nederland waar Kohn terugkeert is in het boek van De Winter een parallel universum van Nederland rond 2012 of wellicht iets later. Veel zaken zijn hetzelfde, maar op een aantal cruciale punten wijkt dit Nederland af van het Nederland dat wij kennen. Mark Rutte is premier, maar diens VVD/CDA-coalitie wordt nog steeds gedoogd door Geert Wilders die ditmaal niet lafjes van de onderhandelingstafel wegliep, maar stond voor de broodnodige miljardenbezuinigingen. Donner is nog steeds minister van BZK aangezien zijn overstap naar de Raad van State mislukte. Ten slotte is Job Cohen gewoon nog burgemeester van Amsterdam en heeft hij nooit de stap gemaakt om lijsttrekker van de PvdA te worden. Sterker nog: dat hij is gevraagd en heeft geweigerd is een geheim dat weinigen kennen. Wie overigens de PvdA, net als Cohen in ons eigen Nederland, ook niet naar de overwinning wist te helpen, wordt door De Winter in het midden gelaten. Overigens is parallelle De Winter, in tegenstelling tot de echte Leon, gescheiden van Jessica Durlacher.
Het Nederland uit 'VSV' kent dezelfde dreigingen die alleen in het parallelle Nederland tot uiting komen. Nederland wordt opgeschrikt door drie terroristische aanslagen in en rondom Amsterdam die allemaal aan elkaar gerelateerd zijn en nauw verbonden zijn met de hoofdrolspelers van het boek. Ik zal hierover niet teveel uit de doeken doen, maar de zoon van Kicham Ouaziz is de leider van de terroristische cel die verantwoordelijk is voor deze golf van terreur waar het culturele en politieke hart van Amsterdam door uiteen gereten wordt. Het boek eindigt bij de boektitel: de Vondeling School Vereeniging (VSV) waar het lot van alle hoofdrolspelers spectaculair samen komt met een (letterlijk) hemelse rol van beschermengel Theo. Op sommige momenten doet het boek overigens denken aan 'De Ontdekking van de Hemel' van Harry Mulisch, maar de vergelijking op zich is natuurlijk al bijna blasfemisch.
Met veel plezier heb ik voor het eerst een boek van Leon de Winter gelezen. En hoewel het verhaal van toevalligheden in elkaar zit, dwingt het ingenieuze en spannende verhaal om telkens verder te lezen. Daarbij heeft De Winter een goede pen en vlogen de ruim 400 pagina's in een zucht voorbij. De Winter spaart zichzelf daarbij overigens niet: al zijn onhebbelijkheden worden gewoon door hemzelf neergeschreven wat het boek meteen geloofwaardiger maakt, hoewel het in de context van deze 'what if' natuurlijk een vreemde term is. Het parallelle universum is ook één van de drijfveren van het boek: het wijkt genoeg af van ons eigen Nederland om interessant te zijn, maar niet ver genoeg af om ongeloofwaardig te zijn. Enige nadeel van het boek is dan wel dat het leesplezier vergroot wordt door het te lezen in de huidige (politieke) context. Het boek over tien jaar lezen, is vast en zeker nog steeds een plezier, maar valt een deel van het vernuftige 'what if'-plot weg. Ten slotte nog iets over het vertelperspectief. Ieder hoofdstuk staat in het teken van één (soms twee) van de hoofdrolspelers. Allemaal verteld vanuit het perspectief van de alwetende verteller. Alleen de hoofdstukken van Mohammed Bouyeri en Nathan (de zoon van Sonja) zijn in de ik-vorm geschreven. Waarom dit is, is me niet helemaal duidelijk. Wellicht omdat deze twee personages als geen ander de uitersten van Goed en Kwaad of schuldig en onschuldig belichamen.
Het zou me overigens niet verbazen wanneer Leon de Winter, door het schrijven van dit boek, ook zijn polemiek met Van Gogh ten grave heeft kunnen dragen. Er zijn slechtere manieren om dat te doen terwijl de lezers er een mooie leeservaring aan overhouden.
Reacties
Een reactie posten